Uchwała Nr X/82/03 Rady Miejskiej w Halinowie z dn. 27 czerwca 2003 r. w sprawie uchwalenia ...
Uchwała Nr X/82/03
Rady Miejskiej w Halinowie
z dnia 27 czerwca 2003 roku
w sprawie uchwalenia wieloletniego programu gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy na lata 2003 – 2007
Na podstawie art. 21 ust. 1 i ust. 2 z dnia 21 czerwca 2001roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego ( DZ. U. Nr 71 poz. 733 z 2001 roku), art. 40 ust. 1, art. 41 ust. 1, art. 42 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (jednolity tekst Dz. U. Nr 13 poz. 74 z 1996 roku z późniejszymi zmianami) Rada Miejska uchwala, co następuje:
§ 1
Uchwalić wieloletni program gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy w brzmieniu ustalonym w załączniku do uchwały.
§ 2
Wykonanie uchwały powierzyć Burmistrzowi Miasta Halinów.
§ 3
Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Mazowieckiego
§ 4
Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od daty ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Mazowieckiego.
-1-
Załącznik
do Uchwały Nr X/82/03
Rady Miejskiej w Halinowie
z dnia 27 czerwca 2003
WIELOLETNI PROGRAM GOSPODAROWANIA MIESZKANIOWYM ZASOBEM GMINY NA LATA 2003 - 2007
WSTĘP
Sytuacja mieszkaniowa w Polsce jest bardzo trudna. Liczba mieszkań jest o ok. 1,5 mln mniejsza niż liczba gospodarstw domowych, a nadto ok. 1,3 mln mieszkań istniejących wymaga generalnych prac remontowych. Od początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia obniża się wielkość środków przeznaczonych na cele mieszkaniowe z budżetu państwa. Gminy próbują wypełnić tę lukę, ale ich możliwości są bardzo ograniczone. Rozmiary budownictwa mieszkaniowego utrzymują się już od prawie dziesięciu lat na niespotykanym w innych krajach, niezwykle niskim poziomie, a zdecydowana większość społeczeństwa nie ma żadnych szans na poprawienie swoich warunków mieszkaniowych. Kryzys finansów publicznych, który narastał od dawna, ale ujawnił się ze szczególną siłą w 2001 r., nie pozwala przypuszczać, by sytuacja zmieniła się szybko na korzyść.
Koncepcja stopniowego przenoszenia głównego ciężaru odpowiedzialności za pomoc w rozwiązaniu problemów mieszkaniowych ludności z Państwa na gminy realizowana jest już od wielu lat, jest ona też bardzo wyraźna w założeniach polityki mieszkaniowej państwa na lata 1999-2003. Jest to słuszny kierunek zmian, gmina nigdy nie może uchylać się od pomocy w zabezpieczeniu mieszkań dla najbiedniejszych i stymulowania rozwoju mieszkalnictwa dla pozostałych grup lokalnej społeczności.
Stwierdzenie, że samorząd terytorialny winien troszczyć się o zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych lokalnej społeczności wymaga odpowiedzi na pytanie o zakres, cele i najlepsze sposoby tej pomocy. Nie ulega wątpliwości, że stopniowe wprowadzanie gospodarki rynkowej do sfery mieszkalnictwa wiąże się z koniecznością uwzględnienia w lokalnej polityce mieszkaniowej, w znacznie większym niż wcześniej wymiarze, zasad i mechanizmów ekonomicznych. Bardzo istotnego znaczenia nabiera tu więc właściwe określenie długofalowej polityki mieszkaniowej, którą należy realizować w każdej gminie.
Szczegółowy zakres i sposób rozwiązywania spraw mieszkaniowych zależą w dużym stopniu od polityki gminy, ale wynikają przede wszystkim z obowiązujących przepisów prawa. Już w ustawie o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. zawarte zostało ogólne stwierdzenie, że do zakresu działania i zadań gminy należy zaspokojenie potrzeb wspólnoty samorządowej, a w tym m.in. sprawy gminnego budownictwa mieszkaniowego. W chwili obecnej kwestię ta uregulowała ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego z dnia 21 czerwca 2001 roku ( Dz. U. Nr 71, poz. 733 ) stwierdzając że tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej należy do zadań własnych gminy. W w/w ustawie wolą ustawodawcy gminy są zobowiązane do opracowania wieloletnich programów gospodarowania zasobem mieszkaniowym gminy.
Program obejmuje wszystkie istotne zagadnienia związane z gospodarowaniem nieruchomościami będącymi w posiadaniu Gminy Halinów i opracowany jest na lata 2003-2007.
-2-
Rozdział pierwszy
Prognoza dotycząca wielkości oraz stanu technicznego zasobu mieszkaniowego gminy w poszczególnych latach.
Zgodnie z ustawą z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego ( Dz. U. Nr 71 poz. 733 ) tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej należy do zadań własnych gminy. Gmina zapewnia lokale socjalne i zamienne, a także zaspokajają potrzeby mieszkaniowe gospodarstw domowych o niskich dochodach.
Wg teoretyków prawa powyższy zapis ustawowy wyraźnie świadczy o tym, iż gminny zasób mieszkaniowy nie służy zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych całej społeczności lokalnej, lecz jedynie tej części, która nie ma możliwości wygospodarowania przez siebie środkami zapewnić sobie lokalu mieszkalnego. Wyartykułowane w ustawie kryterium dochodowe, jako podstawowy wyznacznik przy ustalaniu prawa do najmu gminnych lokali mieszkalnych, zasadę tą dobitnie potwierdza.
1. W skład mieszkaniowego zasobu Gminy Halinów wchodzą lokale położone w budynkach będących w posiadaniu Gminy.
Informacje o zasobie mieszkaniowym zawiera:
- załącznik do programu nr 1 A – Zasób mieszkaniowy Gminy Halinów - stan na 11.06.2003 r.
- załącznik do programu nr 1 B – Stan techniczny zasobu mieszkaniowego Gminy Halinów - stan na 11.06.2003 r.
- załącznik do programu nr 2 – Wykaz osób zameldowanych w budynkach ( lokalach ) komunalnych - stan na 11.06.2003 r.
2. W latach 2003-2007 przewiduje się utrzymanie wielkości stanu technicznego zasobu mieszkaniowego gminy na poziomie stanu obecnego z uwzględnieniem zapisu rozdziału III pkt 1.
3. W mieszkaniowym zasobie występują następujące budynki i lokale mieszkalne:
1. Brzeziny 3 - 2 lokale
2. Brzeziny 3 a - 1 lokal
3. Brzeziny 3 b - 1 lokal
4. Brzeziny 3 c - 1 lokal
5. Brzeziny 3 d - 3 lokale
6. Cisie 52 - 2 lokale
7. Cisie 53 - 4 lokale
8. Chobot 50 - 1 lokal
9. Chobot 50 - 2 lokale
10. Chobot 50 - 1 lokal
11. Długa Kościelna ul. Powstania Styczniowego 79 - 11 lokali
12. Długa Szlachecka ul. Popiełuszki 53 - 1 lokal
13. Halinów ul. Okuniewska 115 - 1 lokal
14. Halinów ul. 3 Maja 8 a - 1 lokal
15. Halinów ul. 3 Maja 8 b - 1 lokal
16. Halinów ul. 3 Maja 8 d - 1 lokal
17. Halinów ul. Parkowa 65 - 2 lokale
18. Halinów ul. Mickiewicza 23 - 3 lokale
19. Okuniew ul. M. Konopnicka 2 - 3 lokale
-3-
20. Okuniew ul. M. Konopnickiej 4 - 1 lokal
21. Okuniew ul. M. Konopnickiej 6 - 1 lokal
22. Okuniew ul. M. Konopnickiej 8 - 1 lokal
23. Okuniew ul. M. Konopnickiej 10 - 1 lokal
24. Okuniew ul. M. Konopnickiej 12 - 1 lokal
25. Okuniew ul. M. Konopnickiej 14 - 1 lokal
26. Okuniew ul. Stanisławowska 30 - 12 lokali
27. Okuniew ul. Rynek 10 - 1 lokal
28. Okuniew ul. Rynek 82 - 14 lokali
4. Przewiduje się, że do 2007 roku wielkości zasobów zmieni się ze względu na sprzedaż mieszkań ( 6 lokali przy ul. M. Konopnickiej w Okuniewie) oraz przewidzianego do rozbiórki jednego budynku znajdującego się w złym stanie technicznym ( 4 lokale - Cisie 53 ).
5. Z zasobu mieszkaniowego Gminy Halinów wydziela się i przeznacza do wynajmowania jako lokale socjalne:
- lokale przy ul. Powstania Styczniowego 79 w Długiej Kościelnej,
- lokale przy ul. Stanisławowskiej 30 w Okuniewie.
6. Lokal socjalny powinien nadawać się do zamieszkania ze względu na wyposażenie i stan techniczny, którego powierzchnia pokoi przypadająca za członka gospodarstwa domowego najemcy nie może być niższa niż 5 m2 , a w wypadku jednoosobowego gospodarstwa domowego 10 m2 . Na lokale socjalne przeznaczane są lokale o obniżonej wartości użytkowej, w szczególności z gorszym wyposażeniem technicznym ( bez łazienki, sanitariatu, centralnego ogrzewania ).
7. Rada Miejska na wniosek Burmistrza przekształca lokale w budynkach komunalnych o obniżonym standardzie i słabym wyposażeniu w urządzenia techniczne na lokale socjalne.
Rozdział drugi
Analiza potrzeb oraz plan remontów i modernizacji wynikający ze stanu technicznego budynków i lokali
1. Budynki stanowiące mieszkaniowy zasób komunalny Gminy Halinów to budynki w znacznej części bardzo zniszczone ( stare ), wymagające ciągłej konserwacji i remontów. Potrzeby w tym zakresie (plan remontów) określa zestawienie – załącznik do programu nr 3.
2. Możliwości finansowania remontów wynikają z części wpłat pochodzących z czynszu za lokale mieszkalne - materiały w tej sprawie zawiera załącznik do programu nr 4.
3. Burmistrz po przeanalizowaniu złożonego przez Referat Gospodarki Komunalnej i Inwestycji Urzędu Miejskiego w Halinowie, projektu planu remontów określi w każdym roku kalendarzowym do 15 listopada roku przedplanowego zakres robót remontowych w budynkach komunalnych i limit planowanych środków finansowych.
4. Źródłem finansowania remontów kapitalnych i modernizacji są limity środków finansowych przyznawane z budżetu gminy.
5. Źródłem finansowania remontów bieżących i konserwacji budynków komunalnych z zastrzeżeniem pkt 6 są środki finansowe z wpływów za czynsze najmu.
6. W przypadku remontów bieżących i konserwacji budynków z lokalami socjalnymi, źródłem finansowania oprócz środków finansowych pochodzących z wpływów za czynsze najmu tych lokali są limity środków finansowych przyznawane z budżetu gminy do
wysokości 100% otrzymanych wypływów z tytułu opłaty czynszowej pochodzącej z tych lokali.
-4-
7. Przyjmuję się zasadę, że w pierwszej kolejności będą remontowane lokale ( budynki ) za, które czynsz najmu jest opłacany regularnie.
8. Obowiązki Gminy oraz najemców zajmujących lokale mieszkalne.
Gmina jako wynajmujący zobowiązany jest do:
- zapewnienia sprawnego działania istniejących w budynku urządzeń technicznych, umożliwiających najemcy korzystanie z oświetlenia i ogrzewania lokalu, z wody, kanalizacji
i innych urządzeń należących do wyposażenia budynku lub lokalu,
- dokonania napraw budynku, jego pomieszczeń i urządzeń oraz przywrócenia poprzedniego stanu budynku uszkodzonego, niezależnie od przyczyn, z tym że najemcę obciąża obowiązek pokrycia szkód powstałych z jego winy,
- dokonywania napraw lokali, naprawy lub wymiany instalacji i elementów wyposażenia technicznego, w zakresie nie obciążającym najemcy, a zwłaszcza:
a) naprawa i wymiana wewnętrznej instalacji wodociągowej, gazowej i ciepłej wody bez urządzeń odbiorczych, a także naprawa i wymiana wewnętrznych instalacji kanalizacyjnych, centralnego ogrzewania wraz z grzejnikami, instalacji elektrycznej,
b) wymiany pieców grzewczych, stolarki okiennej, tynków i posadzek bez wykładzin.
Najemca lokalu mieszkalnego zobowiązany jest do naprawy i konserwacji:
- okien i drzwi ( w tym malowanie ), drzwi wewnętrznych i zewnętrznych,
- podłóg i posadzek,
- wbudowanych mebli łącznie z ich wymianą,
- trzonów kuchennych, kuchni i grzejników wody przepływowej ( gazowych, elektrycznych i gazowych ), podgrzewaczy wody, wanien, brodzików, mis klozetowych, zlewozmywaków i umywalek wraz z syfonami, baterii i zaworów czerpalnych oraz innych urządzeń sanitarnych, w które lokal jest wyposażony, łącznie z ich wymianą,
- osprzętu i zabezpieczeń instalacji elektrycznej z wyłączeniem wymiany przewodów,
- pieców węglowych i akumulacyjnych i wymiany zużytych elementów,
- etażowego centralnego ogrzewania a w wypadku gdy nie zastało ono zainstalowane na koszt wynajmującego, także jego wymiana,
- przewodów odpływowych urządzeń sanitarnych aż do pionów zbiorczych w tym niezwłoczne usuwanie ich niedrożności,
- innych elementów wyposażenia lokalu i pomieszczeń przynależnych poprzez:
a) malowanie , tapetowanie lub wykonywanie suchych tynków ścian i sufitów oraz naprawę uszkodzonych tynków ścian i sufitów,
b) wbudowanych mebli, urządzeń kuchennych, sanitarnych i grzewczych w celu zabezpieczenia ich przed korozją,
c) naprawa szkód powstałych w lokalu lub pomieszczeniach wspólnego użytkowania z winy najemy lub osób z nim zamieszkujących.
Rozdział trzeci
Planowana sprzedaż lokali w kolejnych latach
1. W latach 2003-2007 planuje się sprzedaż lokali mieszkalnych w następujących budynkach komunalnych:
1) Okuniew ul. M. Konopnickiej 4,
2) Okuniew ul. M. Konopnickiej 6,
3) Okuniew ul. M. Konopnickiej 8,
4) Okuniew ul. M. Konopnickiej 10,
5) Okuniew ul. M. Konopnickiej 12,
6) Okuniew ul. M. Konopnickiej 14.
-5-
2. Szczegółowe zasady sprzedaży lokali komunalnych oraz warunki ich wykupu zostaną określone oddzielną uchwałą rady.
3. Nie podlegają sprzedaży lokale socjalne oraz mieszkania komunalne znajdujące się w budynkach szkolnych.
4. Sprzedaż lokali w budynkach komunalnych ( wielorodzinnych ) będzie możliwa, gdy wszyscy najemcy w danym budynku wyrażą wolę wykupu mieszkań.
Rozdział czwarty
Zasady polityki czynszowej
1. Czynsz najmu za 1 m2 powierzchni użytkowej lokali wchodzący w skład zasobu miasta ustala się na podstawie stawki za 1 m2 powierzchni użytkowej z uwzględnieniem czynników obniżających lub podwyższającej ich wartość użytkową, a w szczególności:
- położenie budynku,
- położenie lokalu w budynku,
- wyposażenie budynku i lokalu w urządzenia techniczne i instalacje oraz ich stan,
- ogólny stan techniczny budynku.
2. Burmistrz Miasta ustala miesięczne stawki bazowe za 1 m2 powierzchni użytkowej lokali oraz wysokość czynników obniżających lub podwyższających te stawki.
Wprowadza się następujące czynniki obniżające lub podwyższające stawki bazowe:
- obniżające stawką bazową:
a) mieszkanie w budynku, który ze względu na zły stan techniczny jest przeznaczony do rozbiórki,
b) mieszkanie bez urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych,
c) mieszkanie w budynku położonym na peryferiach,
d) mieszkanie w budynku , w którym występuje drewniana konstrukcja ścian,
e) mieszkanie w ,, starym budynku wyeksploatowanym ”,
- podwyższające stawkę bazową:
a) wc,
b) łazienkę,
c) centralne ogrzewanie,
d) gaz przewodowy,
e) centralną ciepła wodę,
f) położenie lokalu w budynku – centralnie ( w wyj. sutereny i poddasza ),
g) mieszkanie w zwartej zabudowie,
h) mieszkanie w budynku położonym w centrum miejscowości.
Przez wc rozumie się doprowadzoną do łazienki lub wydzielonego pomieszczenia instalację wodociągowo-kanalizacyjną umożliwiającą podłączenie muszli klozetowej i spłuczki.
Przez łazienkę rozumie się wydzielone w lokalu pomieszczenie posiadające stałe instalacje wodociągowo-kanalizacyjne umożliwiające podłączenie wanny lub brodzika.
Przez centralne ogrzewanie rozumie się ogrzewanie energią cieplną dostarczaną z kotłowni lokalnych – domowych.
3. Obniżenie lub podwyższenie stawki bazowej czynszu następuje poprzez zsumowanie wszystkich występujących w lokalu tytułów (czynników) z tym, że obniżenie stawki bazowej za 1 m2 powierzchni użytkowej nie może przekroczyć 50% tej stawki, choćby zsumowanie wszystkich występujących w lokalu tytułów dawało wartość większą, a podwyższenie stawki bazowej za 1m2 powierzchni użytkowej nie może przekroczyć 50%.
-6-
4. W przypadku najmu poszczególnych pomieszczeń w jednym lokalu przez dwóch lub
więcej najemców za pomieszczenia używane wspólnie najemcy opłacają czyn proporcjonalnie do powierzchni zajmowanej oddzielnie przez każdego z nich.
5. Stawki czynszu za 1m2 powierzchni użytkowej w lokalach wynajmowanych przez Gminę po wejściu w życie uchwały, nie mogą być wyższe niż 3% wartości odtworzeniowej.
Wysokość wskaźnika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1 m2 powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych dla powiatu mińskiego ogłasza co 6 miesięcy w dzienniku urzędowym Wojewoda Mazowiecki.
Wartość odtworzeniową lokalu stanowi iloczyn jego powierzchni użytkowej i wskaźnika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1m2 powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego.
6. Miesięczna stawka czynszu za 1m2 powierzchni użytkowej lokalu socjalnego nie może przekroczyć połowy stawki bazowej lokalu komunalnego obowiązującej w gminnym zasobie mieszkaniowym.
7. Podwyższenie czynszu lub innych opłat za używanie lokalu, z wyjątkiem opłat niezależnych od właściciela, nie może być dokonywane częściej niż co 6 miesięcy.
8. Najemca oprócz czynszu jest obowiązany do uiszczania zawiązanych z eksploatacją mieszkania opłat niezależnych od właściciela, tj. opłat za dostawę do lokalu energii, gazu, wody oraz odbiór nieczystości stałych i płynnych.
Rozdział piąty
Zasady zarządzania budynkami i lokalami wchodzącymi w skład mieszkaniowego zasobu Gminy Halinów
1. Budynkami i lokalami wchodzącymi w skład mieszkaniowego zasobu zarządza Burmistrz Miasta.
2. Sprawujący zarząd kieruje się względami racjonalnej gospodarki mieszkaniowym
zasobem.
3. Umowy najmu z osobami (najemcami) zawiera zarządca tj. Burmistrz Miasta.
4. Po utworzeniu wspólnoty mieszkaniowej na zasadach przewidzianych prawem, Zarządca będzie współdziała z przedstawicielami najemców w szczególności w zakresie:
a) przebudowy pomieszczeń mieszkalnych i rozbudowy bądź nadbudowy budynków,
b) zagospodarowania terenów wokół budynków,
c) wykonywania różnych prac z udziałem najemców.
5. Zarządca zasobu mieszkaniowego gminy ustala regulamin porządku domowego.
6. Na wniosek Burmistrza Rada Miejska może powołać Towarzystwo Budownictwa Społecznego z przeważającym lub 100% udziałem Gminy Halinów do realizacji budownictwa czynszowego oraz administrowania istniejącym zasobem mieszkaniowym gminy.
Rozdział szósty
Źródła finansowania gospodarki mieszkaniowej w kolejnych latach
1. Przyjmuje się zasadę samofinansowania się gospodarki mieszkaniowej w zakresie bieżącego utrzymania zasobu mieszkaniowego gminy.
2. Koszty utrzymania zasobu mieszkaniowego, w tym koszty bieżącej eksploatacji, koszty zarządu nieruchomościami wspólnymi, koszty remontów powinny być pokrywane z opłat czynszowych za lokale mieszkalne.
-7-
3. Koszty modernizacji w tym szczególnie termomodernizacji lokali i budynków mogą być pokrywane ze środków budżetu gminy oraz kredytu przewidzianego w ustawie z dnia 18 grudnia 1998 r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych z póź. zm. Dz. U. Nr 76, poz. 808.
4. Z budżetu gminy mogą być finansowane również remonty kapitalne prowadzące co najmniej do odtworzenia wartości użytkowej poszczególnych elementów budynków, lokali.
5. Budowa nowych budynków komunalnych i lokali socjalnych będzie finansowana z budżetu gminy, kredytów bankowych lub obligacji komunalnych.
6. Dopuszcza się możliwość pozyskania mieszkań komunalnych we współdziałaniu z innymi podmiotami zainteresowanymi budową domów mieszkalnych w zamian za aport w postaci gminnych gruntów budowlanych lub udział finansowy.
7. Decyzje w sprawach określonych w pkt 5 i 6 na wniosek Burmistrza podejmuje w formie uchwały Rada Miejska.
Rozdział siódmy
Wysokość wydatków w kolejnych latach
Wysokość wydatków w poszczególnych latach z podziałem na eksploatację oraz remonty i modernizację budynków będących w zarządzie Gminy, przedstawia załącznik do programu nr 3.
Plan ten dotyczy ściśle zadań stanowiących wydatek inwestycyjny oraz o wysokiej wartości kosztorysowej. Niektóre z nich to zadania konieczne do wykonania w celu zabezpieczenia
budynków przez ewentualnym zagrożeniem dla mieszkańców, w celu trwałego podniesienia standardu budynku a także nie pogarszania się stanu technicznego lokali.
Określenie z kolei bardzo szczegółowego planu remontów i nakładów w odniesieni do remontów bieżących finansowanych z opłat bieżących ponoszonych przez Gminę na
eksploatację i techniczne utrzymanie zasobów, wydaje się nie do końca realne. Trudno jest bowiem wiarygodnie zaprognozować na jaki rodzaj zadania oraz w jakiej wysokości nakłady uwzględnić w sytuacji stale zmieniających się potrzeb remontowych, których nie można przewidzieć – jak np. awarie sieci wodno-kanalizacyjnych, c.o., gazowych, konieczne remonty pokryć dachowych uwidaczniające się w zależności od aury panującej na zewnątrz
budynku, zabezpieczenia elementów konstrukcji. Dlatego istnieje możliwość, że zaprogramowane zadania i nakłady mogą w pewnym stopniu nie odzwierciedlić rzeczywistych przyszłych potrzeb.
Rozdział ósmy
Opis innych działań mających na celu poprawę wykorzystania i racjonalnego gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy.
Poprawę wykorzystania i racjonalizację gospodarki mieszkaniowej zakłada się również poprzez planowaną sprzedaż lokali, budynków. Pierwszeństwo w nabyciu lokalu, budynku przysługuje jego najemcy. Mieszkańcy będący właścicielami, będą bardziej zainteresowani niż najemcy utrzymaniem właściwego stanu budynków i jego otoczenia.
Rozdział dziewiąty
Postanowienia końcowe
